Сакрэтны інгрэдыент для кансервацыі Крэва …

Ужо да лістапада 2018 павінна завяршыцца кансервацыя старадаўняга замка ў Крэве. Фонд Прэзідэнта па падтрымцы культуры і мастацтва вылучыў 880 тысяч рублёў на аднаўленчыя работы ў Крэўскім замку. За ўсю гісторыю свайго існавання каменныя сцены замка ні разу не перабудоўваліся і захоўваюць сваю гістарычную сапраўднасць. Гэта унікальнае, адзінае якое захавалася на тэрыторыі Беларусі абарончае збудаванне канца тыпу «кастэль», што ў перакладзе з грэцкага азначае «крэпасць».
Адна з найстаражытны каменных крэпасцяў была пабудавана князем Гедэмінам ў канцы XIII стагоддзя для абароны ад тэўтонскіх рыцараў. За 700 гадоў свайго існавання слаўны Крэўскі замак неаднаразова быў сведкам вялікіх гістарычных падзей у жыцці Беларусі, Польшчы, Літвы, Расіі, Украіны.14 жніўня 1385 года тут была падпісана знакамітая Крэўская унія, якая аб’яднала Вялікае Княства Літоўскае і Польскае каралеўства. У 1440 годзе крэўскія сцены атулілі ад змоўшчыкаў польскага караля Казіміра. У 1470 годзе Крэўскі замак быў у ліку наймацнейшых крэпасцяў “каменнага пояса” Вялікага Княства Літоўскага. Але ў самым пачатку XVI стагоддзя Крэўская крэпасць вельмі пацярпела падчас набегаў крымскіх татараў. І ўсё ж такі ў 1564 годзе тут змог схавацца ад гневу Іаана жахлівага (так называлі Івана Грознага ў гэтых месцах) рускі ваеначальнік князь Андрэй Курбскі. У гады Першай сусветнай вайны праз Крэва праходзіла лінія фронту. Каменныя сцены Крэўскай крэпасці засталіся ў вертыкальным становішчы пад градам больш за паўтара мільёна снарадаў. Але цяжкая пята часу пагражае разбурэннем усяму, і да нашых дзён гістарычны помнік дажыў у выглядзе велічных руін.
У 1929 годзе польскія спецыялісты рэстаўравалі паўночную сцяну і паўночна-ўсходнюю сцяну крэпасці і галоўную вежу. З 2014 годзе кансервацыйныя і рэстаўрацыйныя працы ў Крэва працягваюцца. Спецыяльна для сцен Крэўскага замка выраблены антысептычны спецраствор, колер якога цалкам адпавядае колеру цаглянага мура. Склад гэтага асаблівага противогробкового раствора з’яўляецца камерцыйнай таямніцай. Цяпер, дзякуючы аперацыях па аднаўленню і сакрэтнага спецраствору, у мінулым годзе «ажыла» Княская вежа. На кансервацыю Княжацкай вежы выдзелілі каля 100 тысяч рублёў.
У гэтым годзе ратуюцца ад разбурэння сцены нацыянальнага здабытку, у цяперашні час вырабляюць працы па кансервацыі паўночна-заходняй сцяны. Для нарошчвання таўшчыні сцен выкарыстоўваюць камяні, якія ляжаць ля замка з пачатку яго разбурэння. У ходзе рэстаўрацыйных работ, якія запланаваны пасля кансервацыйных, будуць адноўлены і часткі баявых галерэй. Адрэстаўруюць і Княжацкую вежу – сэрца Крэўскага замка, бо гэта адзіная якая захавалася ў Беларусі вежа данжон – галоўная вежа еўрапейскага феадальнага замка. У цяперашні час вежу пакрывае часовая дах, якую хутка заменяць керамічнай чарапіцай. І ў перспектыве Крэўскі замак стане музеем, якія прывабліваюць не менш увагі, чым іншыя прыкметныя Гістарычныя аб’екты сусветнага значэння.
А жыхароў горада Смаргонь Гродзенскай вобласці, ёсць магчымасць дакрануцца да вечнасці, наведаўшы занятак па лепцы з Крэўскай гліны, якія праходзяць у нашым Доме творчасці з верасня. А вядзе гэтыя заняткі выдатная Анастасія Бандарэнка, нібы паненка, якая сышла з гістарычных старонак. Дарэчы, бацькі Анастасіі, Сяргей і Марыя Бандарэнка, рэалізуюць грандыёзны праект-будаўніцтва копіі Крэўскага замка ў маштабе 1:10 на сваім зямельным участку ў вёсачцы Чухны ў 2 км ад Крэва. Карпатлівай працай, адзін гліняны цаглінка за адным, з нябыту вымалёўваецца 4-х метровая вежа, 10-ці метровыя сцены на 80 кв. метрах. Магчыма, і ў самой Крэўскай гліне змяшчаецца нейкі сакрэтны інгрэдыент, які пры ўзаемадзеянні з ёй, адкрывае ў чалавеку вялікую сілу духу, надзяляе устойлівасцю, мужнасцю і здольнасцю сціраць межы часу…